Soru: Akciğer kist hidatik hastalığı nedir? Nasıl bulaşır? Sıklığı ve belirtileri nedir?
Cevap: Kist hidatik, Ekinokokus gronulozus dediğimiz bir parazitin neden olduğu ve toplumda köpek tenyası kisti diye de bilinen bir hastalıktır. Ülkemizde dünya ortalamasının üstünde, yaklaşık 10 bin kişide 1 gibi bir yaygınlığı vardır. Parazitin esas kaynağı köpek, kurt, tilki gibi et yiyen hayvanlardır. Ancak ülkemizde parazit kaynağı esas itibariyle köpeklerdir. Parazit köpeğin barsaklarında yaşar. Dışkı yoluyla atılan yumurtalar dış ortama geçer. Bu yumurtalar dış ortam koşullarına oldukça dayanıklı ve dış ortamda 1 yıl kadar yaşayabilirler. Bunlar arazi eğimi, rüzgâr, yağmur suyu gibi çevresel etkenlerle yayılırlar. İnsanlar ara konakçılar olup bu parazitleri iyi yıkanmamış çiğ sebze ve meyveler yoluyla veya kirli içme sularından alırlar. Alınan yumurtalar barsaklara gelir, buradan kan veya lenf yoluyla sıklık sırasına göre karaciğer, akciğer ve diğer organlara yayılarak kist formunda yaşamlarını sürdürür. Akciğere yerleşen kistler başlangıçta küçük olduklarından uzun bir süre belirti vermeden seyredebilir. Ancak büyüdükçe akciğer parenkimi bronş, akciğer zarı, kalp ve büyük damar gibi yapılara bası yapmasına bağlı olarak öksürük, solunum sıkıntısı, göğüs ağrısı gibi çeşitli belirtiler ortaya çıkmaya başlar. Yine kistin bütünlüğü bozularak bronşa ve akciğer zarları arasına açılabilir. Bronşa açılacak olursa ciddi öksürük olur, öksürükle birlikte ağızdan kist içeriği gelir. Hastalar öksürükle birlikte ağızlarından su ve beyaz zar şeklinde bir maddenin geldiğini ifade ederler. Aynı zamanda kist içeriklerine karşı ciddi alerjik reaksiyon gelişebilir. Bütünlüğü bozulan kist akciğer zarları arasında açılacak olursa akciğer yaprakları arasında hava ve sıvı birikimine bağlı hidro-pnömotoraks dediğimiz durum gelişir. Bu durum şok tablosu ile hastanın hayatını tehdit eden ciddi bir durumdur ve acilen müdahale gerekir. Aynı şekilde akciğer zarları arasında geçen kist içeriği burada ampiyem dediğimiz bir iltihaplanmaya neden olabilir. Bunun da tedavisi uzun ve meşakkatli olabilir.
Soru: Akciğer Kist Hidatik Hastalığının tedavisi nedir?
Cevap:Tedavisi cerrahidir. Her ne kadar parazit ilaçlarının kullanımı söz konusu olsa da bu ilaçlar daha çok eşlik eden çeşitli hastalıklar nedeniyle opere edilemeyen hastalarda ve cerrahi uygulanmış olan hastalarda tamamlayıcı tedavi olarak kullanılır. Ameliyat, cerrahi ekibin deneyimine göre açık veya kapalı olarak yapılabilir.
Soru: Akciğer kist hidatik hastalığından nasıl korunmak gerekir?
Cevap:
- Köpek ve kedilere mümkün olduğunca çiğ et verilmemelidir.
- Kişisel temizlik kurallarına dikkat edilmeli, içme ve kullanma suları temiz olmalı, çiğ yenen sebze ve meyveler bol su ile iyice yıkandıktan sonra tüketilmelidir.
- Kesilen veya ölen hayvanların kist bulunduran organları köpeklerin ve diğer etçil hayvanların ulaşamayacağı şekilde gömülerek bertaraf edilmelidir. Özellikle kurban bayramlarında bu hususlara daha çok dikkat edilmelidir.
- Köpekler yılda dört kez iç parazitlere karşı aşılanmalı.
- Köpekler gezdirilirken etrafa dışkılamaları halinde dışkıları alınarak poşete konulmalı, ağzı bağlandıktan sonra çöpe atılmalıdır.
- Parazit mücadelesi yapılmadan serbest dolaşan köpeklerin okşanması ve sevilmesi sırasında parazit yumurtaları ellere geçebilir. Bu şekilde kirlenen ellerin yıkanmadan ağza götürülmesi ile parazitin yumurtası alınır. Bu nedenle, özellikle çocukların köpeklerle temasından sonra ellerini bol su ve sabunla yıkamaları sağlanmalıdır.
Op. Dr. Gültekin Gülbahar