Yemek borusu (Özofagus), ağız ve mideyi birbirine bağlayan uzun, içi boş, kaslı bir tüptür. Üst ve alt kısımlarda bulunan sfinkter adlı kas halkaları yiyecek ve sıvının geçmesine izin vermek için kasılıp gevşeyecek şekilde çalışır. Yemek borusu yutulan yiyecek ve içeceklerin boğaz arka kısmından sindirilmesi için mideye hareket etmesine yardımcı olur.
Yemek borusu kanseri yemek borusunda meydana gelen kanserdir. Genellikle yemek borusunun içini kaplayan hücrelerde başlar. Yemek borusu kanseri yemek borusunun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir.
Yemek borusu kanseri, dünya çapında kanser ölümlerinin altıncı en yaygın nedenidir. Görülme oranları coğrafi bölgelerde farklılık gösterir. Bazı bölgelerde görülen daha yüksek özofagus kanseri oranları, tütün ve alkol kullanımına, belirli beslenme alışkanlıklarına ve obeziteye bağlanabilir.
Belirtiler:
Özofagus kanserinin en sık görülen semptomlarından biri tıkanma hissi ve yutma zorluğudur. Öncelikle sadece katı gıdaların tüketilmesinde yaşanılan zorluk, hastalık ilerledikçe sıvıların bile kolayca yutulamayacağı bir hale gelir. Diğer belirtiler arasında şunlar olabilir:
- Kilo kaybı
- Göğüs ağrısı, basınç veya yanma
- Hazımsızlık veya mide ekşimesi
- Öksürük veya ses kısıklığı
- Erken dönemde özofagus kanseri hiçbir belirti veya semptoma neden olmayabilir.
Ne zaman doktora görünmeli:
Sizi endişelendiren yukarıda sayılan belirti ve semptomlarınız varsa doktorunuza başvurmalısınız.
Kronik asit reflünün neden olduğu kanser öncesi bir durum olan Barrett’s özofagusu teşhisi konduysa, özofagus kanseri riskiniz daha yüksektir. Yakın doktor takibi gerekir. Özofagus kanseri taraması, Barrett’s özofagusu olan kişiler için bir seçenek olabilir. Barrett’s özofagusunuz varsa, doktorunuza taramanın artılarını ve eksilerini danışmalısınız.
Özofagus Kanseri Türleri:
- Özofagus kanseri, hücre tipine göre sınıflandırılır. Özofagus kanseri türü, tedavi seçeneklerinin belirlenmesine yardımcı olur. Özofagus kanseri türleri şunları içerir:
- Adenokarsinom, yemek borusundaki mukus salgılayan bezlerin hücrelerinde başlar. Adenokarsinom en sık yemek borusunun alt kısmında görülür. Adenokarsinom, Amerika Birleşik Devletleri’nde özofagus kanserinin en yaygın şeklidir ve öncelikle beyaz erkekleri etkiler.
- Skuamöz hücre karsinoması: Skuamöz hücreler, yemek borusunun yüzeyini kaplayan düz, ince hücrelerdir. Skuamöz hücreli karsinom en sık yemek borusunun üst ve orta kısımlarında görülür. Skuamöz hücreli karsinom, ülkemizde ve dünya çapında en yaygın görülen özofagus kanseridir.
Diğer nadir türler: Özofagus kanserinin bazı nadir formları arasında küçük hücreli karsinom, sarkom, lenfoma, melanom ve koryokarsinom bulunur.
Risk faktörleri:
Yemek borusu kanserine neyin neden olduğu tam olarak belli değildir. Yemek borusu kanseri, yemek borusundaki hücrelerin DNA’larında değişiklikler (mutasyonlar) geliştirdiğinde ortaya çıkar. Değişiklikler hücrelerin büyümesine ve kontrolden çıkmasına neden olur. Biriken anormal hücreler yemek borusunda yakındaki yapıları istila ederek ve vücudun diğer bölgelerine yayılarak büyüyebilen bir tümör oluşturur.
Yemek borusu kronik tahrişinin yemek borusu kanserine neden olan değişikliklere katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Tahrişe neden olan ve yemek borusu kanseri riskini artıran faktörler şunlardır:
- Gastroözofageal reflü hastalığına sahip olmak
- Sigara içmek
- Yemek borusu hücrelerinde kanser öncesi değişikliklere sahip olmak (Barrett’s yemek borusu)
- Obez olmak
- Alkol içmek
- Safra reflüsü olan kişiler
- Gevşemeyen yemek borusu sfinkteri nedeniyle yutma güçlüğü (akalazya) olan kişiler
- Sürekli olarak çok sıcak sıvılar içme alışkanlığına sahip olmak
- Yeterince meyve ve sebze yememek
- Göğüs veya üst karın bölgesine radyasyon tedavisi görmek
Önleme:
Aile hikâyeniz varsa yemek borusu kanseri riskinizi azaltmak için adımlar atabilirsiniz. Örneğin:
- Sigarayı bırakmak. Sigara içiyorsanız, bırakma stratejileri hakkında doktorunuzla konuşun. Bırakmanıza yardımcı olacak ilaçlar ve danışmanlık mevcuttur. Tütün kullanmıyorsanız başlamayın.
- Alkol tüketimi varsa, bunu bırakmanız çok ciddi faydalar sağlar.
- Daha fazla meyve ve sebze yiyin. Diyetinize çeşitli renkli meyve ve sebzeler ekleyin.
- Sağlıklı bir kiloyu koruyun. Fazla kilonuz varsa, kilo vermenize yardımcı olacak stratejiler hakkında doktorunuzla konuşun. Haftada 1 veya 2 kilo yavaş ve sabit kilo vermeyi hedefleyin.
Teşhis
Yutma güçlüğü veya açıklanamayan kilo verme şikâyetleriyle hekiminize başvurduğunuzda, hekiminiz tıbbi öykünüzü dinleyip fizik muayenenizi gerçekleştirdikten sonra şikâyetlerinize neden olan bir tümör olup olmadığını belirlemek için bazı tetkikler isteyebilir.
Endoskopi:
Tanı için genellikle ilk başvurulan tetkik yöntemi olan endoskopide, hekim ucunda kamera olan esnek bir boru ile yemek borunuzun içine bakabilir ve gerekli gördüğü durumda patolojik incelemeler için doku örneği alabilir. Endoskop kullanılarak yemek borusu incelenir, kanser veya tahriş bölgeleri aranır.
Test için doku örneği alınması (biyopsi). Doku örneği, kanser hücrelerini aramak için bir patoloji laboratuvarına gönderilir.
Baryum yutma çalışması:
Bu çalışma sırasında baryum içeren bir sıvı yutulur ve ardından radyolojik görüntüleme yapılır. Baryum yemek borusunun içini kaplar ve dokudaki değişiklikleri röntgende gösterir.
Kanserin boyutunun belirlenmesi
Özofagus kanseri teşhisi doğrulandıktan sonra, doktor kanserinizin lenf bezlerinize mi yoksa vücudunuzun diğer bölgelerine mi yayıldığını belirlemek için ek testler önerebilir.
Testler şunları içerebilir:
Endoskopik ultrason (EUS): Endoskopi yöntemindekine benzer, fakat ucunda ultrasonografi cihazı bulunan esnek bir boru yardımıyla tümör üzerinde ses dalgalarıyla inceleme yapılır. Tümörün özofagus duvarının içerisindeki yayılımı ve derinliği ile çevresindeki lenf düğümlerinin durumu tetkik edilir.
Bilgisayarlı tomografi (BT): Özofagus kanserinden şüphelenilen vakalarda, tümörün etraf organlara temas edip etmediğini, özellikle karaciğer ve akciğer metastazları olup olmadığını saptamak için kullanılır.
Pozitron emisyon tomografisi (PET): Bu nükleer test, hücrelerdeki aktiviteyi ölçmek ve olası kanser yerleri hakkında bilgi almak için kullanılabilir. Özellikle uzak organlara, kemiklere ve lenf düğümlerine olabilecek metastazlar hakkında bilgi alınabilir.
Tümör Hangi aşamada?
Doktor, kanseri evrelemek için bu prosedürlerden elde edilen bilgileri kullanır. Özofagus kanserinin evreleri, 0’dan IV’e kadar değişen romen rakamlarıyla belirtilir ve en düşük evreler kanserin küçük olduğunu ve yemek borusunun yalnızca yüzeysel katmanlarını etkilediğini gösterir. Evre IV’te kanser ilerlemiş olarak kabul edilir ve vücudun diğer bölgelerine yayılmıştır. Doktorunuz sizin için doğru olan tedavileri seçerken kanser evrenizi kullanır.
Tedavi
Özofagus kanseri için alınan tedaviler, kanserin hücre tipine, evresine, hastanın genel sağlık durumuna ve tedavi tercihlerine bağlıdır. Günümüzde en etkili tedavi metodu cerrahi olarak kanser dokusunun vücuttan uzaklaştırılmasıdır. Kanseri çıkarmak için cerrahi tek başına veya diğer tedavilerle birlikte kullanılabilir.
Özofagus kanserini tedavi etmek için kullanılan operasyonlar şunları içerir:
- Endoskopik Yöntemler: Çok küçük ve erken evre tümörleri çıkarmak için yapılan ameliyattır. Kanser çok küçükse, yemek borusu yüzeysel katmanlarıyla sınırlıysa ve yayılmadıysa, cerrah kanseri ve onu çevreleyen sağlıklı doku sınırlarını çıkarmayı önerebilir. Ameliyat, boğazdan yemek borusunun içine geçirilen bir endoskop kullanılarak yapılabilir.
- Yemek borusunun bir kısmını çıkarmak için ameliyat (özofajektomi): Özofajektomi sırasında cerrah, midenin üst kısmı ve yakındaki lenf düğümleri ile birlikte yemek borusunun kanseri içeren kısmını çıkarır. Kalan yemek borusu mideye yeniden bağlanır. Genellikle bu, kalan yemek borusunu karşılamak için mideyi yukarı çekerek yapılır.
- Yemek borusunun bir kısmını ve midenin üst kısmını çıkarmak için yapılan ameliyat (özofagogastrektomi): Özofagogastrektomi sırasında cerrah yemek borusunun bir kısmını, yakındaki lenf düğümlerini ve midenin daha büyük bir bölümünü çıkarır. Midenin geri kalanı daha sonra yukarı çekilir ve yemek borusuna yeniden bağlanır.
Yemek borusu kanseri ameliyatı enfeksiyon, kanama ve kalan yemek borusunun mideye tekrar bağlandığı bölgeden sızıntı gibi ciddi komplikasyon riski taşır.
Hangi ameliyat metodu tercih edilir?
Yemek borusunu çıkarmak için yapılan ameliyat, büyük kesiler kullanılarak açık bir prosedür olarak veya cildinizdeki birkaç küçük kesi ile girilen özel cerrahi aletlerle kapalı metotlarla (laparoskopik-torakoskopik olarak) yapılabilir. Ameliyatınızın nasıl gerçekleştirileceği, kişisel durumunuza ve cerrahınızın ameliyatla ilgili özel yaklaşımına ve cerrahın tecrübesine bağlıdır.
Kemoterapi:
Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için kimyasalların kullanıldığı ilaç tedavisidir. Kemoterapi ilaçları tipik olarak özofagus kanseri olan kişilerde ameliyattan önce (neoadjuvan) veya sonra (adjuvan) kullanılır. Kemoterapi ayrıca radyasyon tedavisi ile birleştirilebilir.
Uzak organlara yayılmış ilerlemiş kanseri olan kişilerde, kanserin neden olduğu belirti ve semptomları hafifletmeye yardımcı olmak için kemoterapi tek başına kullanılabilir.
Kemoterapi yan etkileri, alınan kemoterapi ilaçlarına bağlıdır.
Radyasyon tedavisi:
Radyasyon tedavisinde, kanser hücrelerini öldürmek için X-ışınları ve protonlar gibi yüksek enerjili ışınları kullanılır. Radyasyon tipik olarak vücudunuzun dışından ışınları kanserinize hedefleyen bir makineden gelir (dış ışın radyasyonu). Daha az yaygın olarak, radyasyon vücudunuzun içine kanserin yakınına yerleştirilebilir (brakiterapi).
Radyasyon tedavisi genellikle özofagus kanseri olan kişilerde kemoterapi ile birlikte verilir. Genellikle ameliyattan önce veya bazen ameliyattan sonra kullanılır. Radyasyon tedavisi ayrıca bir tümörün yiyeceklerin midenize geçmesini durduracak kadar büyümesi gibi ilerlemiş özofagus kanseri komplikasyonlarını hafifletmek için de kullanılabilir.
Radyasyonun yemek borusuna yan etkileri arasında güneş yanığı benzeri cilt reaksiyonları, ağrılı veya zor yutma ve akciğerler ve kalp gibi yakın organlarda hasar bulunur.
Kombine kemoterapi ve radyasyon:
Kemoterapi ve radyasyon tedavisini birleştirmek, tedavinin etkinliğini artırabilir. Kombine kemoterapi ve radyasyon, alınan tek tedavi olabilir veya ameliyattan önce verilebilir. Ancak kemoterapi ve radyasyon tedavilerini birleştirmek yan etkilerin olasılığını ve şiddetini artırabilir.
Hedefe yönelik ilaç tedavisi:
Hedefe yönelik ilaç tedavileri, kanser hücrelerinde bulunan belirli zayıflıklara odaklanır. Hedefe yönelik ilaç tedavileri bu zayıflıkları engelleyerek kanser hücrelerinin ölmesine neden olabilir. Özofagus kanseri için, hedefe yönelik ilaçlar genellikle ileri kanserler veya diğer tedavilere yanıt vermeyen kanserler için kemoterapi ile birleştirilir.
İmmünoterapi:
İmmünoterapi, bağışıklık sisteminin kanserle savaşmasına yardımcı olan bir ilaç tedavisidir. Vücudun hastalıklarla savaşan bağışıklık sistemi kansere saldırmayabilir. Çünkü kanser hücreleri, bağışıklık sistemi hücrelerinin kanser hücrelerini tehlikeli olarak tanımasını zorlaştıran proteinler üretir. İmmünoterapi bu sürece müdahale ederek çalışır. Özofagus kanseri için, kanser ilerlediğinde, kanser nüks ettiğinde veya kanser vücudun diğer bölgelerine yayıldığında immünoterapi kullanılabilir.
Komplikasyonlar:
Özofagus kanseri ilerledikçe, aşağıdaki gibi komplikasyonlara neden olabilir:
Yemek borusunun tıkanması: Kanser, yiyecek ve sıvıların yemek borusundan geçmesini zorlaştırabilir.
Ağrı: Özofagus kanseri ağrıya neden olabilir.
Yemek borusunda kanama: Yemek borusu kanseri kanamaya neden olabilir. Kanama genellikle kademeli olsa da bazen ani ve şiddetli olabilir.
Özofagus tıkanıklığı ve yutma güçlüğü (disfaji) için tedaviler şunları içerebilir:
Hasta hiçbir şey yutamıyorsa beslenmesi nasıl sağlanır?
Yemek borusu kanseri yemek borusunu daralttıysa, yemek borusunu açık tutmak ve hastanın yeme-içmesini sağlamak için yemek borusu içerisine bir tüp (stent) yerleştirmek çok önemlidir. Endoskop ile yemek borusuna yerleştirilen stentler hastanın konforu, beslenmesi ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi açısından çok önemli bir tedavi metodudur. Stent, gıdanın doğrudan mideye veya ince bağırsağa iletilmesini sağlayarak yemek borusunun kanser tedavisinden sonra iyileşmesi için zaman kazandırır.
Diğer seçenekler cerrahi, mideye tüp yerleştirilmesi, radyasyon tedavisi, kemoterapi, lazer tedavisi ve fotodinamik tedaviyi içerir.